Over Mexico
Mexico is een enorm land met een oppervlakte van 2 miljoen km2 en 113 miljoen inwoners. Wij doen maar een klein stukje van Mexico. Eerder zijn we al in de staat Chiapas geweest, nu bezoeken we Quintana Roo en Yucatan en als laatste een paar daagjes Mexico-stad.
Mexico is een al lang bewoond gebied waar heel wat verschillende bevolkingsgroepen op verschillende tijden hebben gewoond. De Olmeken, die we al tegen zijn gekomen in Tak'alik Ab'aj' waren er al vanaf 1500 BC. Daarnaast kent Mexico de Zapoteken, de Maya's, de Tolteken en de Teotihuacanen. Rond de 14e en 15e eeuw bouwden de Azteken een rijk op dat het grootste deel van centraal Mexico besloeg.
De Spaanse verovering van Mexico begon in 1519 toen Hernán Cortés in Veracruz landde met 500 conquistadores in zijn gevolg. Op zoek naar goud en andere rijkdommen besloot hij het Aztekenrijk te veroveren en rukte op naar Tenochtitlán, de hoofdstad van het Aztekenrijk. Moctezuma II, de machtige Aztekenleider werd op laffe wijze vermoord. Zijn broer die hem opvolgde, was één van de eerste slachtoffers van de pokkenepidemie die de Spanjaarden meebrachten. De pokkenepidemie leidde tot een enorme sterfte – schattingen variëren van 3 – 15 miljoen Azteken – wat het voor Cortés gemakkelijk maakte om het land te veroveren. De pokkenepidemie leidde tot een snelle bekering van de Azteken, die eerst dachten dat hun eigen goden boos waren en later de ziekte zagen als bewijs voor de superioriteit van de god van de veroveraars.
Mexico-stad werd door Cortés herbouwd na de val van Tenochtitlán in 1521. Het veroverde gebied kreeg de naam 'Nieuw Spanje' en omvatte ook Cuba, Puerto Rico, Midden-Amerika tot aan Costa Rica, Florida en het zuiden van de VS. Hiermee begon een 300 jaar durende koloniale periode. Het kostte nog twee eeuwen voor het complete rijk veroverd was en alle opstanden neergeslagen waren. De Spanjaarden introduceerden een systeem van dwangarbeid op hun landerijen. Het uit Spanje overgekomen rechtssysteem maakte onderscheid naar ras, waarbij de inheemse bevolking op de laagste tree stond. Dit alles leidde uiteindelijk tot protestbewegingen en in 1810 tot de roep om onafhankelijkheid, die in 1821 door Spanje erkend werd.
De eerste jaren van onafhankelijkheid werden gekenmerkt door een instabiele economie en een voortdurende strijd tussen liberalen en conservatieven. In 1836 wijzigde de conservatieve dictator Santa Ana de federale regeringsvorm in een gecentraliseerde vorm en schortte de grondwet op. Dit leidde tot een burgeroorlog waarbij delen van Mexico zich afsplitsten. In 1846 begon een twee jaar durende grensoorlog met de Verenigde Staten waarbij Mexico uiteindelijk de helft van zijn grondgebied in moest leveren. In 1847 brak de zogenaamde kaste-oorlog van Yucatan uit. Een van de meest succesvolle opstanden van de inheemse bevolking, gericht tegen de mestizen (nakomelingen van Spaanse en inheemse ouders) waarbij de mestizen massaal naar wat nu Belize is vluchtten en de Maya's relatief onafhankelijk konden voortleven. In de jaren 50 voerden de liberalen hervormingen door met meer vrijheden en een federaal systeem. Dit accepteerden de conservatieven niet en opnieuw was het oorlog. Tien jaar later stapten de Fransen binnen en kwam Mexico onder gezag van de Habsburger Maximiliaan van Oostenrijk, die aanvankelijk gesteund werd door de kerk en de conservatieven, maar al gauw zijn steun verloor en in 1867 geëxecuteerd werd. In 1876 kwam de beruchte Porfirio Díaz aan de macht, die met een onderbreking van vier jaar dankzij frauduleuze verkiezingen tot 1911 aan de macht bleef. Zijn regeerperiode (Porfiriato) wordt gekenmerkt door economisch succes, investeringen in wetenschap en kunst, maar ook door economische ongelijkheid en politieke onderdrukking. De grootschalige fraude bij de verkiezingen in 1910 leidde tot de Mexicaanse revolutie, aanvankelijk geleid door Madero. Diaz trad in 1911 terug en Madero werd president. Twee jaar later werd hij bij een staatsgreep vermoord. Dit wakkerde de burgeroorlog aan en verschillende revolutionairen (o.a. Emilio Zapatero) voerden strijd. Het leger van Caranza slaagde erin de oorlog tot een eind te brengen; in 1917 kwam er een nieuwe grondwet waarin veel sociale voorwaarden van de revolutionairen waren opgenomen. Ook hij werd, evenals zijn opvolger Obregon, vermoord.
In 1929 kwam medestander Calle aan de macht, die de Institutionele Revolutionaire Partij (PRI) oprichtte die tot 2000 aan de macht bleef. Er werden sociale hervormingen doorgevoerd, buitenlandse maatschappijen werden genationaliseerd en er vonden beperkte landhervormingen plaats. Maar daarnaast opereerde de PRI uitermate autoritair, maakte voor andere partijen politieke macht onmogelijk en trad gewelddadig op tegen protesten. Langzaam maar zeker kwamen er scheurtjes in de monopolie positie van de PRI.
Op 1 januari 1994 trad de NAFTA (North American Free Trade Agreement) in werking. Dezelfde dag startte de EZLN, het Zapatista – naar Emilio Zapato – Leger voor Nationale Bevrijding, een gewapende opstand tegen de federale regering. De EZLN bestaat nog steeds als niet gewelddadige beweging tegen neoliberalisme en globalisatie. In 2000 werd de PRI voor het eerst in 71 jaar verslagen en kwam de Nationale Actie Partij aan de macht. Sinds 2000 kent Mexico een democratie met meerdere partijen.