[11 en 12-10-2015]

Foto: de comfortabele coupé.

Zondagnacht gaan we met de nachttrein van Hanoi naar Cao Lai en verder door naar Sa Pa. Daar worden we opgevangen door May. In de regio leven nog veel verschillende etnische groepen. Het leuke is dat onze gids, May, zelf ook tot zo'n groep – de rode M'Hong – behoort en dus veel kan vertellen.

[12-10-2015]

Foto: het landschap tussen Cao Lai en Sa Pa.

Sa Pa ligt helemaal in het noorden op een hoogte van 1.500 m. De Fransen hebben daar al een zomerresidentie opgezet vanwege het aangename klimaat. In de regio leven nog veel etnische groepen en we gaan daar heen om daar wat meer van te zien. Het leuke is dat onze gids, May, zelf ook tot zo'n groep – de rode M'Hong – behoort en dus veel kan vertellen. Afgezien van alle kleurige mensen is ook de omgeving prachtig met overal op de steile hellingen heel smalle rijstterrassen en hoger op de bergen het bamboebos.

[12-10-2015]

Foto: een Zwarte M'Hong vrouw in Sa Pa.

De verschillende M'Hong kan je zolang ze kleren aan hebben goed uit elkaar houden: de rode M'Hong hebben veel rood in hun kleren, de zwarte M'Hong hebben een speciale hoofddoek, de Flower M'Hong zijn heel kleurig en ga zo maar door.

[12-10-2015]

Foto: rijstterassen bij Cat Cat.

Traditioneel leven de stammen van hun eigen verbouwde gewassen, waarvan rijst verreweg het belangrijkste is. Iedereen krijgt van de overheid grond waarop rijst voor eigen gebruik verbouwd wordt. Hier in de bergen is vanwege het klimaat maar één oogst per jaar mogelijk en die is nodig als voedsel voor de hele familie. Wij zijn er als de rijst net geoogst is en op veel plaatsen zien we de rijst te drogen liggen en in de huizen zien we enorme stapels zakken met rijst. Daarnaast zijn er stukken grond waar andere gewassen verbouwd worden: pompoenen, zoete aardappel, maïs, uien en nog veel meer. Alles voor eigen gebruik. Vaak hebben ze wat vee; kippen, eenden, geiten, varkens en als allerbelangrijkste de waterbuffel die helpt bij het ploegen van de grond.

[13-10-2015]

Foto: de dinsdagmarkt van Coc Ly.

Vlees eten de M'Hongs nauwelijks, alleen bij feesten wordt vlees gegeten. Het vee is hun inkomstenbron. Als er geld nodig is, wordt er een geit of wat kippen op de wekelijkse markt verkocht. De school is gratis, maar volgens May zijn de gratis scholen slecht en interesseert het de leraren niets of de leerlingen wat leren of niet. Haar zoontje van vijf zit op een privéschool die uiteraard wel geld kost. Medische voorzieningen zijn bijna gratis. Omdat de dorpsbewoners geen vaste bron van inkomen hebben, zijn ze vrijgesteld van belasting.

[12-10-2015]

Foto: vrouwen bij Cat Cat.

De Sa Pa regio bezoek je vooral om al die verschillende stammen te bekijken, maar ondertussen is het toerisme zo'n belangrijke inkomstenbron geworden dat de vrouwen uit de omliggende dorpen hun traditionele kleding aandoen en met hun koopwaar de toeristen op komen zoeken. De straten van Sa Pa zijn bezaaid met de meest prachtig uitgedoste vrouwen met hun koopwaar, maar veel van die vrouwen zullen terug thuis hun gewone kleren weer aandoen. Ze zijn zeker niet opdringerig maar wel met heel veel en overal onderweg word je aangesproken door rode, zwarte, blauwe of flower M'Hong in de hoop dat je wat koopt. Specialiteit van alle kleuren M'Hong is hun borduurwerk en dat is werkelijk prachtig. Probleem is alleen dat als je bij iemand even wilt kijken er binnen de kortste keren zeven of acht verkopers om je heen staan, blij met een kooplustige klant.

[12-10-2015]

Foto: een Zwarte M'Hong vrouw in Sa Pa.

Het toerisme heeft de economie van Sa Pa grondig veranderd. De vrouwen kunnen weven, stoffen verven (met indigo) en borduren. Ze proberen hun producten aan de toeristen te verkopen en hebben daarvoor een woordje Engels geleerd. Uit alle omliggende dorpen komen ze naar Sa Pa om geld te verdienen. Het gevolg is dat de vrouwen hun traditionele taken thuis niet kunnen doen en dat de mannen, die geen Engels spreken (en waarschijnlijk ook minder goed zijn in borduren), op het land werken en het huishouden doen, terwijl de mannen toch de baas zijn in de M'Hong cultuur. Zo worden meisjes en jongens nog steeds – op heel jonge leeftijd – door de vaders aan elkaar gekoppeld. We komen een meisje van 16 tegen dat al twee kinderen heeft. Na het huwelijk gaat de vrouw bij het gezin van haar man wonen.

[14-10-2015]

Foto: vrouwen in de omgeving van Lao Chai.

May zegt dat de dames die ons bij de tocht naar het bamboebos vergezellen Engels hebben geleerd en dat je dus met ze kan praten. Dat kan ook. Het gesprek gaat als volgt:

H'mong vrouw (H'mv): Where you from?'
Wij: Holland.
H'mv: 'Oooooh'
Wij: 'Where do you live? In the village?'
H'mv: 'I live there' (er wordt gewezen). 'How old are you?'
Wij: '60/67. How old are you?'
H'mv: variabel getal. 'You have babies/children?'
Wij: 'No, we don't have babies/children. Do you have babies/children/grandchildren?'
H'mv: 3,4,5,6 en soms ook kleinkinderen.

Dit gesprek voeren we tijdens de wandeling naar schatting zo'n twintig keer, een enkele keer met een kleine uitbreiding naar de woonplaats of de informatie over de aanwezigheid en het aantal waterbuffels, varkens en kippen. Op zich zijn ze wel nieuwsgierig naar je, maar het voornaamste doel van het gesprek is toch de verkoop van hun op zich prachtig geborduurde tasjes. Echt mooi, maar ze zijn met veel te veel om van allemaal wat te kunnen kopen. Overigens blijven ze ook als je niets koopt heel vriendelijk en schuiven na een poosje door naar klanten die er veelbelovender uitzien.

We praten met May ook over onze reis en over reizen. May vertelt dat ze geen paspoort heeft. Dat is ook lastig, want ze weet niet wanneer ze geboren is. Haar moeder heeft in korte tijd 13 kinderen gekregen en weet niet meer wie wanneer geboren is. Tegenwoordig zijn de gezinnen kleiner en krijgen de meeste mensen twee tot drie kinderen.

[12-10-2015]

Foto: vrouwen bij de Zilverwaterval.

Meisjes en jongens worden nog steeds door de vaders aan elkaar gekoppeld en dat al op heel jonge leeftijd. We komen een meisje van 16 tegen die al twee kinderen heeft. Na het huwelijk gaat de vrouw bij het gezin van haar man wonen.
May is een jonge, doortastende vrouw met een prachtige gidsenbaan, maar ondanks dat leeft ook zij nog zo traditioneel en is ook zij door haar vader weggeven aan een man. Ze woont nu bij haar mans familie en zorgt samen met haar schoonzuster voor het huishouden. Ik vraag haar of ze gelukkig is met haar man. Eerst was ze niet gelukkig vertelt ze, maar nu na een paar jaar wel. Haar man is goed voor de kinderen en goed voor haar, slaat haar en de kinderen niet en verzorgt de kinderen en kookt voor de familie als zij moet werken. Dus nu is ze wel gelukkig met hem, want de meeste mannen drinken alleen maar en slaan vervolgens vrouw en kinderen. Als ze hoort dat bij ons, met volledig vrije partnerkeuze een op de drie huwelijken uitloopt op een scheiding is ze met stomheid geslagen. Scheiden is er voor een M'Hong vrouw niet bij. Ze moet geld meenemen om te trouwen en bij scheiding zou ze zo'n zelfde bedrag weer neer moeten leggen om weg te mogen.

Het is voor ons een wereld met grote contrasten. Bij de zilverwaterval vraagt May ons om met haar mobiele telefoon een foto van haar te maken, zodat ze die kan delen met haar Facebook-vrienden...