[26-7-2012]

Vanuit Krakau maken we twee excursies. Een dag gaan we naar Oswiecim, de Poolse naam van het Duitse Auschwitz. Met een gids bezoeken we eerst het Auschwitz complex en later het dichtbij gelegen Birkenau. Auschwitz is nog grotendeels intact en nu ingericht als museum, terwijl in Birkenau veel minder bewaard is gebleven. De rondleiding maakt erg veel indruk. Natuurlijk weet je de verhalen over het massale vernietigingskamp wel, maar als je hier alles met eigen ogen ziet, ervaar je de realiteit achter het papieren verhaal.

Auschwitz en Birkenau waren vooral vernietigingskampen. Auschwitz was het eerste kamp met een relatief kleine gaskamer waar vooral Poolse Joden en Russische krijgsgevangenen vergast zijn. Birkenau is later gebouwd en was echt de grote vernietigingsfabriek met vier grote gaskamers en crematoria waar 8.000 mensen tegelijk vergast konden worden. 1,1 miljoen mensen zijn er vergast; de meeste mensen werden gelijk afgevoerd naar de gaskamers. De mensen – voornamelijk Joden, maar ook Roma zigeuners, politieke gevangenen en intellectuelen – werden met treinen aangevoerd en kregen onderweg geen eten of drinken, zodat bij transport van veraf gelegen plekken vaak al de helft van de mensen stierf voor ze Auschwitz bereikten. Bij de toegang bekeek de dokter iedereen en gebaarde of de gevangene naar links of rechts moest. De ene kant betekende direct naar de gaskamers, de andere kant betekende dat de persoon in staat werd geacht om te werken. Gevangenen – voornamelijk kinderen – werden ook geselecteerd voor medische experimenten. Daarnaast was het ook een concentratiekamp waar meer dan 100.000 gevangenen in primitieve barakken in mensonterende en mensonwaardige omstandigheden (meestal korte tijd) leefden. Er werd ook driftig geëxperimenteerd. De eerste experimenten met Zyklon-B als vernietigingsgas werden hier uitgevoerd en in het ziekenhuis voerde dokter Mengele zijn gruwelijke experimenten uit. In de ziekenbarak kwamen de gevangen dan ook liever niet. Het enige medicijn was aspirine en eenmaal in het ziekenhuis was je levend of dood een gewild object voor experimenten.

Het museum is erg vakkundig ingericht. Je krijgt al een beklemd gevoel als je door de poort met het cynische bord 'Arbeit macht frei' het terrein op loopt, maar van wat je in de barakken ziet, word je echt stil. Barakken vol met overgebleven eigendommen van de slachtoffers: vitrines vol met brillen, schoenen, borstels, scheerkwasten en tandenborstels. Het meest dramatisch is wel de vitrine met mensenhaar. Iedereen werd kaal geschoren en het haar werd gebruikt om stof van te weven waar onder andere legerkleding van werd gemaakt. Bij de bevrijding werden grote pakken haar gevonden, in totaal zo'n 7.000 kilo mensenhaar. Ook de versleten babykleertjes maken diepe indruk. Op het Auschwitz terrein is een kleine gaskamer gereconstrueerd.