[11-7-2012]

Foto: een beeld van een stoere Kozak.

Khortytsia is een nationaal cultureel reservaat op een van de grootste eilanden in de Dnjepr; het ligt binnen de stadsgrenzen van Zaporizje. Het eiland heeft een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis van Oekraïne, met name in die van de Zaporizje Kozakken. Het eiland is meer dan 12 km lang van het noordwesten tot het zuidoosten, met een gemiddelde breedte van zo’n 2,5 km. De noordkant van het eiland is erg rotsig en hoog (tot 30 meter boven de rivier) in tegenstelling tot de zuidkant die laag is en vaak wordt overstroomd door de Dnjepr.

Sich: versterkingen

Khortytsia is gedurende de laatste 5000 jaar continu bewoond geweest en er zijn dan ook nog restanten uit de Scythische tijd te vinden. In de vroege Middeleeuwen was Khortytsia een knooppunt in de handelsroute van de Varjagen (Vikingen die o.a. Kiev Rus hebben gesticht) naar de Grieken. Ter bescherming tegen aanvallen van nomadische stammen werden versterkingen, bekend als ‘Sich’, gebouwd. De oudste stammen uit de 16e eeuw. De verhouding tussen de Kozakken en de Russische vorsten was een haat-liefde verhouding. Ze waren goed in te zetten als krijgers, maar lastig als ze voor hun rechten opkwamen. In 1775 werd de Sich op Khortytsia verwoest op bevel van Catharina de Grote. De Zaporizje Kozakken moesten verkassen en velen van hen vestigden zich elders. De laatste Kosh Otaman (leider) van Zaporizje Sich, Petro Kalnyshevsky, werd vanaf zijn 85e gevangen gehouden in een klooster op een eiland in de Dnjepr. Na 25 jaar werd hij vrijgelaten en hij stierf in het klooster, bijna blind, op 113 jarige leeftijd.

Dubbeldeksbrug

Wij brengen een volledige dag op het eiland door. We gaan er met z’n vieren met een taxi heen. De taxi gaat over de spectaculaire Preobrazhensky brug. De brug bestaat uit twee dubbeldeks betonnen bruggen die de rechter- en linkeroever van de Dnjepr via Khortytsia eiland verbinden. De lengte van de brug is 560 meter; de hoogte 54 meter. De bouw begon in 1949 naar een ontwerp van de beroemde Moskouse ingenieur B.N. Preobrazhensky. De dubbeldeks brug heeft vier bogen; op de bovenste laag is een dubbele spoorbaan en de onderlaag is voor voetgangers en voertuigen. De dood van Preobrazhensky is met legenden omgeven. Hij zou hartpatiënt zijn geweest en toen hij merkte dat Stalin hem van de onderscheidingen-lijst verwijderde, raakte hij zo opgewonden dat hij overleed. De bruggen werden verondersteld ‘monumenten van het grote Stalin tijdperk’ te worden.

Openlucht museum

De Zaporizje Sich is een rond, met houten hekjes ommuurd complex met huizen, bijgebouwen en een bijna gerestaureerde houten kerk met hoge toren. Sommige huisjes zijn ingericht met gebruiksvoorwerpen als molenstenen, graanstampers, vissersboten en landbouwgereedschap. Op het complex is geprobeerd om de sfeer van de 16e en 17e eeuw en de leefomstandigheden van de Kozakken goed te herscheppen. Dat lukt vrij aardig, alhoewel de als Kozakken verklede mannen bij de attracties dat wel een beetje teniet doen. Vlakbij de Sich zijn nog diverse steencirkels te zien.

Overdekt museum

Van de Sich lopen we naar het museum. Het is een goed uitgerust en modern museum met naast Russische ook Engelse teksten. Alle culturen die ooit op het eiland geleefd hebben, zijn hier vertegenwoordigd. Het gaat van pijlpunten en vuistbijlen tot Kozakken sabels en alles wat daar tussen zit aan gebruiksvoorwerpen, wapens, kleding, sieraden en noem maar op. De diorama's van diverse oorlogen zijn aandoenlijk. Die van WOII is het grootste.

Wandelen met vaag kaartje

We wandelen veel op het eiland en ook de natuur op het eiland is erg mooi. Veel bos, af en toe mooie valleien. De hele dag horen en zien we veel vogels: wielewalen, spechten en nog veel meer. Op aanwijzing van wat taxichauffeurs en met Riks vage kaartje lopen we daarna naar de Slangengrot die een stukje zuidelijker aan de westkust ligt. Bij een deprimerend, doods hotel waar we behalve twee weinig geïnteresseerde medewerkers niemand treffen, kopen we extra water. In de Slangengrot zou volgens de geschiedschrijver Herodotus de oude Griekse held Heracles gewoond hebben. Wij vinden geen grot, maar wel een koepeltje op de steile rotshelling aan de oever van de Dnjepr. Overal in de rotsen zie je spleten en gaten en het uitzicht over de Dnjepr is mooi. Over een stoffige zandweg lopen we naar een plaats waar volgens Riks kaart een restaurant zou moeten zijn. We komen uiteindelijk in een gehucht en gezien de omgeving geloven we niet echt in een fatsoenlijk restaurant, maar tot onze verbijstering zien we opeens het restaurant. Het blijkt een luxe restaurant te zijn met een terras over verschillende etages dat uitkijkt over de Dnjepr en waar een heerlijk briesje staat.

Scythisch kamp

Via een mooi stukje schaduwrijk bos komen we uit bij het station Zaporizje Sich. Na het oversteken van het spoor komen we uit bij de weg die naar het Scythisch kamp leidt. Een plek met veel grafheuvels, vaak nog met de oorspronkelijke stenen beelden. Er zijn op het eiland meer plekken met grafheuvels, maar hier zijn ze gerestaureerd en hier zouden ook de graven van de meest gerespecteerde, rijkste families zijn. Je laat het wel uit je hoofd om de uitzichttorens te beklimmen. De verticaal opgaande ladder mist de nodige treden en in één toren ontbreekt het platform. Toeristisch is het hier niet. De enige andere levende wezens die we treffen zijn twee honden.

Geen paardenshow

Op het eiland zijn ook geregeld paardenshows van de Kozakken. Daar wil ik best heen. Helaas werken de Kozakken en hun paarden net niet op de dagen dat wij er zijn.